Pionki - www.sicienko.pl

Sołectwo i jego położenie

Sołectwo stanowi samodzielna miejscowość Wierzchucinek.

Sołectwo od strony wschodniej stanowi granicę z gminą Koronowo. Od południa sąsiaduje bezpośrednio z Sołectwem Trzemiętówko.  Po jego zachodniej stronie leży zaś Sołectwo Trzemiętowo. Od strony zachodniej na niewielkim odcinku graniczy także z Sołectwem Murucin.

Tereny Sołectwa Wierzchucinek położone są na wysokości ok. 100 m n.p.m. W Wierzchucicach i Wierzchucinku aż roi się od punktów, z których można podziwiać rozległe widoki. W pobliżu kościoła jest punkt o rzędnej 127,6 m  n.p.m. Mamy wówczas u stóp Jezioro Wierzchucińskie Duże, a za nim terasę ukształtowaną przez lodowiec. Na widnokręgu majaczy zabudowa Łukowca. Pomiędzy POD „Podkowa” a nasypem kolejki wąskotorowej jest pagórek o wysokości 130,4 m n.p.m. Najwyższy punkt znajduje się po lewej stronie drogi polnej z Wierzchucinka do Witoldowa. Jego rzędna to 131,5 m n.p.m. W pogodnie dni o dobrej widoczności rozciąga się tutaj szeroki widok w kierunku Koronowa i Bydgoszczy. Bez trudu można zidentyfikować wieżę kościoła we Wtelnie, co najmniej dwie wieże telefonii komórkowej, a wytężając wzrok nawet konstrukcję telewizyjnej wieży przekaźnikowej w Trzciewcu. Nie jest to jednak najwyższe wzgórze gminy. To najwyższe, o rzędnej 134,3 m n.p.m. znajduje się nieopodal, na zachód od Jeziora Wierzchucińskiego Małego, w sołectwie Łukowiec.

Powierzchnia Sołectwa jest ściśle powiązana z sąsiednimi Wierzchucicami. W niektórych miejscach miejscowości te wręcz trudno rozdzielić. Sprawia to trudności w rzetelnym ustaleniu powierzchni sołectwa. Oba zajmują łącznie 928 ha.

Sołtysami Wierzchucinka od końca lat 50. kolejno byli: Władysław Kania, Kazimierz Kania, Witold Brzóścikowski, Jerzy Beliński (połączone Sołectwa Wierzchucinek i Wierzchucice), Edward Ostrowski, Adam Gąsior, Anna Wiśniewska. Obecnie Sołtysem jest Michał Jakubczak.

Infrastruktura techniczna i zagospodarowanie przestrzenne

• Połączenia drogowe:

drogą asfaltową do Nowaczkowa – 3 km
drogą asfaltową do Witoldowi – 3 km
drogą asfaltową do Wierzchucic – 1 km
drogą asfaltową do Trzemiętowo – 2 km
drogą asfaltową do Trzemiętówka – 3 km
drogą asfaltową do Łukowca – 2 km
drogą asfaltową do centrum Bydgoszczy – 25 km
drogą utwardzoną i asfaltową do Murucina – 5 km
drogą asfaltową do Sicienka – 7 km

• Elektryfikacja: 1958 r.

• Sieć wodociągowa: lata 1965 – 1969, wymieniona na przełomie lat 1993/94 r.

Woda dostarczana jest z gminnej stacji uzdatniania wody w Trzemiętowie.

• Kanalizacja W Wierzchucinku nie ma kanalizacji. Ścieki gromadzone są w bezodpływowych zbiornikach okresowo opróżnianych.

• Telefonizacja: TP S.A. w ok. 1991 r. RST El – Net w 1997 r.

• Zagospodarowanie przestrzenne

Ze względu na położenie Sołectwo posiada atrakcyjne tereny pod zabudowę rekreacyjną oraz mieszkaniową.

Obecnie wpływ na kształtowanie się struktury przestrzennej Sołectwa mają miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego oraz wydawane warunki zabudowy głównie dla budynków mieszkalnych.

Miejscowość jest objęta ustaleniami następujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego:

1. m.p.z.p. uchwalony Uchwałą nr XXXI/196/97 Rady Gminy Sicienko z dnia 22 stycznia 1997 roku w sprawie zmian w miejscowym planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego gminy Sicienko, opublikowaną w Dz. U. Woj. Bydg. Nr 7 , poz.  36 z  1997 r.
2. m.p.z.p. uchwalony Uchwałą nr V/41/99 Rady Gminy Sicienko z dnia 6 marca 1999 roku w sprawie zmian miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Sicienko, opublikowaną w Dz. U. Woj. Kuj-Pom. Nr 24 , poz. 152  z  1999 r.
3. m.p.z.p. uchwalony Uchwałą nr XX/170/2000 Rady Gminy Sicienko z dnia 15 listopada 2000 roku w sprawie zmian miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Sicienko,  opublikowaną w Dz. U. Woj. Kuj-Pom. Nr 7 , poz. 55  z  2001 r.
4. m.p.z.p. uchwalony Uchwałą nr VII/33/03 Rady Gminy Sicienko z dnia 28 czerwca 2003 roku, w sprawie  miejscowego planu  zagospodarowania przestrzennego terenów w sołectwie Wierzchucinek Gminie Sicienko, opublikowaną w Dz. U. Woj. Kuj-Pom. Nr 64, poz. 1045  z  2003 r.

Ponadto dla terenów nieobjętych planami miejscowymi na wniosek ustalane są warunki zabudowy.

Liczba ludności

Obiekty i miejsca

Dla mieszkańców ważnym miejscem spotkań jest Świetlica Wiejska. Przez pewien czas pełniła także rolę Schroniska Młodzieżowego. Prowadzone są tu głównie zajęcia dla dzieci i młodzieży. Organizowane są także obchody uroczystości i imprezy okolicznościowe.

W 2010 roku dzięki dofinansowaniu ze środków Unii Europejskiej – Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich w 13 miejscowościach gminy, w tym w Wierzchucinku dla najmłodszych powstał plac zabaw. Położony jest tuż przy Świetlicy Wiejskiej.

W 2012 r. kompleks powiększony został o wielofunkcyjne boisko z kostki betonowej. Budowa boiska w 65 % sfinansowana został ze środków Unii Europejskiej - Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Można tu zagrać w piłkę siatkową, ręczna i koszykową.

Za budynkiem kościoła, nieopodal zejścia do jeziora urządzone zostało boisko do siatkówki plażowej. Kilkukrotnie było areną zmagań reprezentacji Sołectw w siatkówce sąsiedzko-rodzinnej rozgrywanej w ramach dorocznego Turnieju Sołectw.

W Wierzchucinku znajduje się budynek dawnej szkoły z początku XX w. (obecnie jest to dom mieszkalny). Na początku XX w. w Wierzchucinku istniała szkoła z językiem wykładowym niemieckim. Uczęszczały do niej dzieci z Wierzchucinka, Wierzchucic i Dąbrowic. W 1926 r. utworzono przy szkole oddział polski. Jego uczniowie odbywali zajęcia w małym pokoju mieszkalnym na strychu budynku, w którym naukę pobierało przed południem 19, po południu 12 dzieci. Główną salę zajmował oddział niemiecki. Po decyzji lekarskiej uznającej niezdolność fizyczną nauczycielki niemieckiej Steningier z męża Ossowskiej, zdecydowano się rozwiązać oddział niemiecki. 26 września 1933 r. Inspektor Szkolny w Bydgoszczy wysłał pismo do Kuratorium Okręgu Szkolnego Poznańskiego w Poznaniu w sprawie likwidacji oddziału niemieckiego w szkole w Wierzchucinku. Rada Szkolna wyraziła zgodę, sprzeciw wniósł pastor ewangelicki oraz właściciel fabryki pochodzenia niemieckiego. Pismo z kolejnymi argumentami wysłano do kuratorium 6 lutego 1934 r. W latach 1930 – 1933 uczęszczało do szkoły 41 – 43 dzieci narodowości niemieckiej. W 1934 r. było ich 41 oraz 28 uczniów narodowości polskiej. Dzieci niemieckie uczyły się wszystkich przedmiotów w języku polskim. Poza tym miejscowa nauczycielka uczyła je przez 3 godziny w tygodniu języka niemieckiego, a nauczyciel niemiecki z Gliszcza  przez 2 godziny w tygodniu religii ewangelickiej. Spodziewano się w kolejnym roku szkolnym spadku liczby uczniów pochodzenia niemieckiego. Jednak kuratorium, ze względu na wysoką liczbę dzieci niemieckich, nie zgodziło się na likwidację oddziału. Za wskazane uznało zwiększenie ilości przedmiotów nauczania w języku niemieckim. Nauczyciele mieli tak zorganizować naukę, by do dzieci niemieckich zwracać się po niemiecku, a do polskich w ich ojczystym języku.

W miejscowości stoi zabytkowy dom nr 25 z 1909 r. (własność prywatna).

Można tu także zobaczyć zespół dworski z końca XIX w. Dwór wybudowano w 2 połowie XIX w. według projektu Wiktora Stabrowskiego w stylu późnoklasycystycznym. Środkową część elewacji frontowej zdobi wgłębny portyk z trzema półkolistymi, zamkniętymi arkadami kolumnowymi. Nad portykiem znajdują się 3 okna ujęte pilastrami dźwigającymi fryz, gzyms oraz trójkątny szczyt. W parku należącym do tego kompleksu rośnie zabytkowa czereśnia ptasia o obwodzie w pierśnicy 64 cm oraz 10 lip drobnolistnych. W budynku dawnego pałacu na przełomie lat 1948/1949 założona została Zasadnicza Szkoła Obuwniczo-Kaletnicza. Po 6 latach jej istnienia szkołę przeniesiono do Radomia. Kompleks budynków wykorzystywany był w późniejszych latach przez PGR Wierzchucinek. W połowie lat 70. budynki (razem z zabudowaniami w Gliszczu) przejęła ATR w Bydgoszczy. Od połowy lat dziewięćdziesiątych pałac zajmuje Katolickie Stowarzyszenie Na Rzecz Osób Specjalnej Troski i Ich Rodzin im. św. M. Kolbe w Bydgoszczy.

W Wierzchucinku, nieco na uboczu stoi oryginalny budynek, w którym mieści się kościół parafialny p.w. Matki Bożej Szkaplerznej. Do 1912 r. działała w nim gorzelnia. W latach 1924-1938 w tym samym obiekcie była fabryka farb. Właścicielem dóbr była rodzina Dyczkowskich z Poznania. W latach 1957-1959 fabryka została przebudowana i przystosowana do pełnienia funkcji sakralnych, najpierw jako kaplica, a później kościół. Początkowo Wierzchucinek i jego pobliskie wioski należał do parafii Świętej Trójcy w Byszewie. Ze względu na odległość dzielącą te miejscowości, przed 1939 r. mszę sprawowano raz w miesiącu w szkole w Trzemiętowie. Po II wojnie światowej czynna była kaplica w Domu Sierot w Trzemiętowie, którą prowadziły Siostry Michaelitki. Kapelanem był ks. Jan Latusek (były więzień obozów). W czasach stalinizmu dom dziecka upaństwowiono, a siostry musiały wrócić do Byszewy. W 1957 r. ks. kanonik Konrad Scheffler wspólnie z Komitetem Budowy Kaplicy w Trzemiętowie nabył obiekt pofabryczny nad jeziorem w Wierzchucinku. Do 1912 r. pełnił on funkcję gorzelni, a następnie w latach 1924 – 1938 fabryki farb. Jego właścicielem była Rodzina Dyczkowskich z Poznania. Remont pomieszczeń trwał od 1957 do 1959 roku, kiedy to 19 lipca otwarto kaplicę, którą obsługiwali kapłani z Byszewy. W 1970 r. zamieszkał tu ks. Mieczysław Barzowski.

1 stycznia 1975 r. biskup pelpliński ustanowił Wierzchucinek samodzielną parafią z kościołem pod wezwaniem Matki Bożej Szkaplerznej pod opieką ks. Romana Zaborowskiego. Świątynię rozbudowano (między innymi prezbiterium), dobudowano salki katechetyczne i plebanię. Kościół otrzymał płaskorzeźbę ze stiuku gipsowego „Kazanie na górze” (Gdańsk, 1983 r.), dzieło prof. H. Pracza (autora m.in. drogi krzyżowej i 6 konfesjonałów znajdujących się w kościele p.w. Chrystusa Króla w Bydgoszczy) oraz drogę krzyżową. Przy kościele znajduje się cmentarz rzymsko – katolicki założony w latach 70-tych XX w. Porastają go klony i brzozy.

Parafia obejmuje swym zasięgiem część Łukowca, Nowaczkowo, Trzemiętowo, Trzemiętówko, Wierzchucice i Wierzchucinek. Na jej obszarze mieszka około 900 wiernych (w tym mieszkańcy Domu Dziecka w Trzemiętowie).

Po odejściu ks. Romana Zaborowskiego do parafii w Żołędowie, parafii wierzchucińskiej duszpasterzował ks. Józef Landowski, a w latach 1990- 2008 proboszczem był ks. Jerzy Bunikowski. Po nim parafię przejął ks. Wiesław Skiba.

W Wierzchucinku swój początek i koniec obiera „Wierzchuciński Szlak Czterech Jezior” wyznaczony dla uczczenia pamięci Jana Pawła II. Idąc brzegiem Jeziora Wierzchucińskiego Dużego mija się Jezioro Wierzchucińskie Małe. Trasa wiedzie dalej wzdłuż linii jezior Wierzchucińskiego Dużego i Słupowskiego przez Słupowo i Gliszcz, gdzie kładką przekracza się rzekę Krówkę, łączącą Jezioro Słupowskie z Drzewianowskim. Następnie nasypem kolejki wąskotorowej szlak prowadzi do Trzemiętowa i Wierzchucinka.

Z punktu przy Świetlicy Wiejskiej rozpoczyna bieg szlak turystyczny „pól malowanych”, który łączy Wierzchuciński Szlak Czterech Jezior ze Szlakiem Umocnień Przedmościa Bydgoskiego.

Przyroda

Największą atrakcję Wierzchucinka stanowi Jezioro Wierzchucińskie Duże o powierzchni 49,2 ha. Długość jeziora wynosi 1540 m, szerokość średnio 370 m, a w najszerszym punkcie osiąga 420 m. Głębokość maksymalna wynosi 25 m. Poziom lustra wody to 95,8 m n.p.m. Położone jest ono w Rynnie Jezior Byszewskich, w ciągu rzeki Krówki. Posiada wody II klasy czystości o korzystnych warunkach sanitarnych. Wokół jeziora usytuowane są tereny rekreacyjne Rodzinnych Ogrodów Działkowych „Delfin”, „Podkowa”, „Półwysep”, „Relax”, „Rusałka”.

Lasy na terenie sołectw Wierzchucinek i Wierzchucice stanowią 21 ha.

Z kart historii

W Wierzchucinku zachowały się ślady osadnictwa wczesnośredniowiecznego (V – X w.).

Wierzchucinek, podobnie jak Samsieczno, stanowił przedmiot zamiany włości arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba z opatem byszewskim Engelbertem. Potwierdza to dokument z 23 kwietnia 1288 r., który dotyczył zmiany Dobrowszczyzny na dziesięcinę z królewskich wsi m.in. Wierzchucinka. Dokument z 1290 r. sporządzony przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba i opata byszewskiego Bertolda wspomina również o prawie cystersów do dziesięciny z Wierzchucinka. Jej posiadanie potwierdził klasztorowi w 1359 r. arcybiskup gnieźnieński Jarosław. Źródła zauważają istnienie w jego sąsiedztwie skupisk ludności w Trzemiętówku, Trzemiętowie, Wierzchucinie i Słupowie.

Do początku lat 70-tych działała w Wierzchucinku jednostka straży pożarnej przy PGR. Jej ostatnim prezesem był Stanisław Szatkowski.

W 1973 r. w Trzemiętowie powstała Międzykółkowa Baza Maszynowa, w której skład wchodziły cztery kółka rolnicze, m.in. Wierzchucinek.

Na terenie wsi miało swoją siedzibę PGR Wierzchucinek.

Związek administracyjny z gminą Sicienko

W latach trzydziestych XX w. Wierzchucinek wspólnie z Nowaczkowem, Szczutkami, Trzemiętowem, Trzemiętówkiem i Wierzchucicami wchodził w skład gminy Wtelno. W 1954 r., kiedy gminy zastąpione zostały przez Gromadzkie Rady Narodowe powszechnie zwane gromadami, miejscowości te tworzyły gromadę Wierzchucinek. Istniała ona jednak krótko i już w 1959 r. wszystkie wsie tworzące gromadę Wierzchucinek dołączyły do gromady Sicienko. Od 1972 r. wspólny organizm posiada status gminy.